BLOG| Oog voor de jonge mantelzorger
‘Vriendinnen mogen niet bij mij spelen als mijn zus thuis is’ vertelt Merel. Merel is 9 jaar en heeft een zus met ADHD en autisme. Samen met 6 andere kinderen die opgroeien met een bijzondere broer of zus doet Merel mee aan de brussencursus. Bij deze cursus gaan kinderen op een interactieve en creatieve manier met elkaar in gesprek, het is namelijk niet altijd makkelijk om op te groeien met een ziek of beperkt gezinslid. Tijdens de cursus geven de kinderen elkaar tips, leren ze wat de beperking van hun broer of zus inhoudt en ondervinden ze wat dit voor hen betekent.
Ondanks dat iedereen zich goed kan voorstellen dat het moeten zorgen op jonge leeftijd behoorlijke gevolgen kan hebben, worden jonge mantelzorgers regelmatig vergeten in de hedendaagse mantelzorgdiscussie. Terwijl juist deze kwetsbare doelgroep een verhoogd risico loopt op overbelasting.
Het engeltje van de klas
De juf van merel vindt het maar overdreven dat Merel mee doet aan de brussencursus. ‘Ze is het liefste meisje van de klas, klaagt nooit en maakt nooit ruzie’. Dit horen we helaas vaak.
Toch is het niet vreemd dat de juf van Merel dit zegt. Jonge mantelzorgers trekken inderdaad zelden aan de bel, ze passen zich gemakkelijk aan en zijn vaak niemand tot last, er zijn immers al genoeg problemen in het gezin. Toch is het erg belangrijk dat deze kinderen gezien en gehoord worden. Het jarenlang wegcijferen van de eigen behoeftes kan op zowel korte als lange termijn negatieve gevolgen hebben op hun ontwikkeling. Denk hierbij aan concentratieproblemen, slapeloosheid of depressiviteit. Ook is er vaak sprake van parentificatie en overcompensatie wat al op jonge leeftijd kan zorgen voor bijvoorbeeld een burn-out.
Ondersteuning aan jonge mantelzorgers
1 op de 10 kinderen in Nederland groeit op met een ziek of beperkt gezinslid. Het is belangrijk dat er binnen iedere gemeente een passende ondersteuningsvorm is voor deze jonge mantelzorgers. Denk hierbij aan ontspanningsactiviteiten, cursussen en de mogelijkheid tot gezinsgerichte ondersteuning. Het is dan verleidelijk om met het kind alleen aan de slag te gaan, omdat vaak duidelijk is dat de jonge mantelzorger ouders niet willen belasten. Toch is het noodzakelijk dat ouders betrokken worden in de ondersteuning. Tijdens de ouderbijeenkomst van de brussencursus gaf de moeder van Merel aan dat ze het idee had dat Merel zich schaamde voor haar zus. Ze nam namelijk nooit vriendinnetjes mee naar huis als haar zus thuis was. Een duidelijk voorbeeld van gebrek aan open communicatie. Juist door ouders in de ondersteuning te betrekken kunnen behoeftes, vragen en gevoelens worden besproken.
Oog voor JMZ
Niet alleen mantelzorgconsulenten zouden oog moeten hebben voor jonge mantelzorgers, juist de professionals die dagelijks te makken hebben met deze doelgroep zouden meer kennis en informatie moeten krijgen rondom het thema mantelzorg. Hier is op dit moment nog overduidelijk gebrek aan, soms weten leerkrachten niet eens wat een kind allemaal moet doen in huis omdat de moeder bijvoorbeeld last heeft van reuma.
Bij jonge mantelzorgers gaat het vaak niet alleen om het moeten zorgen voor een ziek gezinslid maar ook het ‘zorgen maken om’. Door gebrek aan informatie en communicatie kunnen kinderen piekeren en zich rot voelen, hierin kan de jeugdprofessional een belangrijke rol spelen.
Daarnaast brengen de transities en bezuinigingen in de zorg ook de nodige risico’s met zich mee. Voordat er gemeentelijke collectieve of individuele voorzieningen worden ingezet, zal er in de toekomst eerst worden gekeken naar de eigen mogelijkheden en de mogelijkheden van het netwerk, oftewel, de mantelzorgers. Dit is een goede ontwikkeling, maar het risico op overbelasting van de kinderen kan hiermee eenvoudig worden vergroot. Wanneer er bij professionals onvoldoende kennis is over het thema jonge mantelzorgers, kunnen deze kinderen eenvoudig worden vergeten of juist worden overvraagd. Daarom is het van groot belang dat indicatiestellers, WMO consulenten en ook de generalistische hulpverleners in gesprek gaat met de jonge mantelzorgers en de ondersteuningsmogelijkheden in hun werkgebied kennen.
Deze blog is geschreven door Carlijn Lensink, een van de drie jonge mantelzorg consulenten bij Stichting Informele Zorg (SIZ) Twente. SIZ Twente ondersteunt sinds 10 jaar jonge mantelzorgers door middel van laagdrempelige activiteiten, cursussen en individuele ondersteuning.